توضیح المسائل: ۳ ـ طهارت‌های سه‌گانه

چگونگی تیمّم

م « ۷۱۳ » در تیمّم بدل از وضو یا غسل، چهار چیز واجب است:

الف ـ نیت؛

ب ـ زدن همه کف دو دست به همراه هم بر چیزی که تیمّم بر آن درست است؛

م « ۷۱۴ » کف هر دو دست باید با هم و همراه با ضربه بر زمین زده شود و تنها گذاشتن دو دست بر زمین کافی نیست؛

ج ـ کشیدن همه کف هر دو دست بر روی همه پیشانی و هم‌چنین دو طرف آن از جایی که موی سر می‌روید تا ابروها و بالای بینی؛

د ـ کشیدن همه کف دست چپ بر همه پشت دست راست، و پس از آن،

(۱۶۳)

کشیدن همه دست راست بر همه پشت دست چپ.

م « ۷۱۵ » لازم است ترتیب ذکر شده بین دست راست و چپ رعایت شود.

م « ۷۱۶ » تیمّم بدل از غسل با تیمم بدل از وضو فرقی ندارد.

م « ۷۱۷ » اگر بخش کوچکی از پیشانی و پشت دست را مسح نکند، تیمّم باطل است؛ خواه عمدی باشد یا مسأله را نداند یا فراموش کرده باشد، ولی بررسی زیاد و وسواس در آن لازم نیست و همین که گفته شود همه پیشانی و پشت دو دست مسح شده، کافی است.

م « ۷۱۸ » برای آن که یقین کند همه پشت دست را مسح کرده، لازم است کمی بالاتر از مچ و کمی از اطراف انگشتان کناری را نیز مسح کند، ولی نیازی به مسح میان انگشتان نیست.

م « ۷۱۹ » تیمّم‌کننده باید به هنگام نیت، معین کند که تیمّم او به جای غسل است یا وضو؛ هرچند شیوه تیمّم در هر دو مورد یکسان است.

م « ۷۲۰ » در صورتی که به اشتباه، به‌جای بدل از وضو، بدل از غسل، یا به‌جای بدل از غسل، بدل از وضو را نیت کند، یا برای نمونه، در تیمّم بدل از غسل جنابت، نیت بدل از غسل مسّ میت نماید، تیمّم باطل است؛ مگر آن که در تطبیق مورد، اشتباه کرده باشد و نیت وی با واقع هماهنگ باشد.

م « ۷۲۱ » اگر تنها یک تیمّم بر او واجب است و قصد نماید که وظیفه کنونی خود را انجام دهد؛ هرچند در تشخیص مورد آن اشتباه کرده باشد، تیمم وی درست است.

م « ۷۲۲ » لازم است در تیمّم، پیشانی، کف و پشت دست پاک باشد، ولی اگر کف دست نجس باشد و نتوان آن را آب کشید، با همان تیمّم کند و چنان‌چه نجاست آن سرایت‌کننده باشد، می‌توان با پشت دست یا آرنج نیز تیمّم نمود.

م « ۷۲۳ » باید هنگام مسح کشیدن بر دست، انگشتر را از دست بیرون آورد و اگر

(۱۶۴)

در پیشانی یا پشت دست یا کف آن مانعی باشد؛ برای نمونه، چیزی به آن چسبیده است، باید برطرف شود.

م « ۷۲۴ » اگر پیشانی یا پشت دست زخم باشد و نتوان نوار زخم یا چیز دیگری را که بر آن بسته شده است باز نمود یا باز نمودن آن زیان دارد، باید روی همان دست بکشد و همان‌گونه تیمّم نماید.

م « ۷۲۵ » اگر کف دست زخم باشد و نوار زخم یا چیز دیگری را که بر آن بسته شده است نتوان باز نمود، دست را با همان نوار بر چیزی که تیمّم بر آن درست است بزند و به پیشانی و پشت دست‌ها بکشد.

م « ۷۲۶ » اگر کف دست به سبب شکستگی یا پیشامد دیگری به‌گونه‌ای در گچ باشد که نتوان گچ را از آن برداشت، می‌توان برای تیمّم از دیگران کمک گرفت و اگر کمک گرفتن از دیگران هم ممکن نباشد، خود هرگونه می‌تواند، تیمم نماید.

م « ۷۲۷ » اگر بر پیشانی و پشت دست، موی فراوانی روییده باشد، تیمم اشکال ندارد، ولی اگر موی سر بیش از اندازه عادی روی پیشانی ریخته باشد، لازم است آن را کنار بزند.

م « ۷۲۸ » اگر گمان کند که در پیشانی و کف دست یا پشت دست مانعی هست و احتمال وی عاقلانه و مورد اعتناست، لازم است جست‌وجو نماید تا اطمینان یابد که دیگر مانعی نیست.

م « ۷۲۹ » کسی که وظیفه او تیمّم است، اگر نمی‌تواند تیمّم کند، باید نایب بگیرد و نایب، او را با دست خود وی تیمّم دهد و دست او را بر چیزی که تیمّم با آن درست است بزند و بر پیشانی و دست‌هایش بکشد و اگر او نمی‌تواند بر آن ضربه بزند، دست او را بر چیزی که تیمّم با آن درست است بگذارد و او را تیمّم دهد و اگر این امر نیز ممکن نباشد، نایب، دست خود را بر چیزی که تیمّم با آن درست است بزند و به پیشانی و پشت دست‌های او بکشد. البته، در این صورت، باید هر دو، نیت تیمّم نمایند.

(۱۶۵)

م « ۷۳۰ » اگر در بین تیمم نمودن شک نماید که بخش پیشین را فراموش کرده است یا نه، به شک خود اعتنا نکند و تیمّم او درست است.

م « ۷۳۱ » اگر پس از بجا آوردن هر بخش، شک نماید که تیمّم را درست انجام داده است یا نه، به شک خود اعتنا نکند و تیمّم او درست است. هم‌چنین است اگر پس از انجام تیمّم، شک نماید.

م « ۷۳۲ » اگر در بین تیمم شک نماید که بخشی از آن را فراموش کرده است یا نه، همان بخش را با آن‌چه پس از آن است بجا آورد.

م « ۷۳۳ » کسی که وظیفه تیمّم بر عهده اوست، نمی‌تواند پیش از وقت نماز برای نماز تیمّم کند؛ مگر آن‌که بداند نمی‌تواند در وقت وضو بسازد.

م « ۷۳۴ » کسی که تیمّم نمودن وظیفه اوست، اگر پیش از وقت نماز برای کار واجب یا مستحب دیگری تیمّم کند، می‌تواند با همان تیمّم نماز بخواند.

م « ۷۳۵ » اگر کسی که وظیفه تیمّم بر عهده اوست اطمینان یابد که عذر او تا پایان وقت باقی است یا از برطرف شدن آن ناامید باشد، می‌تواند پیش از تنگ شدن وقت، با تیمّم نماز بخواند و در صورتی که عذر وی پیش از گذشتن وقت برطرف شود، باید دوباره نماز را با وضو یا غسل بخواند، ولی اگر اطمینان دارد که عذر او تا پایان وقت برطرف می‌شود، صبر نماید تا با وضو یا غسل نماز بخواند.

م « ۷۳۶ » کسی که نمی‌تواند وضو بگیرد یا غسل کند، اگر اطمینان داشته باشد یا گمان کند که عذر وی برطرف نمی‌شود، نمازهای قضای خود را می‌تواند با تیمّم بخواند و اگر گمان دارد که به زودی عذر وی برطرف می‌شود، لازم است تا پیش از تنگ شدن وقت و قضا شدن نماز منتظر بماند.

م « ۷۳۷ » می‌توان خط قرآن کریم را با تیمم مس نمود و در مسجد الحرام و مسجد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله یا در مسجدهای دیگر قرار گرفت؛ هرچند برای گذر نمودن از آن نباشد.

م « ۷۳۸ » کسی که نمی‌تواند وضو بگیرد یا غسل کند، می‌تواند نمازهای مستحبی را که مانند نافله‌های شبانه‌روز وقت مشخصی دارد، با تیمم بگزارد.

(۱۶۶)

م « ۷۳۹ » کسی که برای نمونه، به سبب زخمی که در پشت اوست برای احتیاط، غسل جبیره‌ای و نیز تیمّم می‌نماید، اگر پس از غسل و تیمّم، نماز بخواند و پس از نماز، حدث اصغری ـ باطل کننده وضو ـ از او سر بزند تا هنگامی که عذر وی باقی است، برای نمازهای آینده خود به جای غسل جبیره لازم نیست تیمّم بنماید، بلکه تنها وضو کافی است.

م « ۷۴۰ » اگر به سبب نداشتن آب یا عذر دیگر تیمّم نماید، پس از برطرف شدن عذر، تیمّم وی باطل می‌شود.

م « ۷۴۱ » چیزهایی که وضو را باطل می‌کند، تیمّم بدل از وضو و چیزهایی که غسل را باطل می‌نماید، تیمّم بدل از غسل را نیز باطل می‌سازد.

م « ۷۴۲ » اگر بر کسی که نمی‌تواند غسل کند چند غسل واجب باشد، می‌تواند برای همه آن‌ها یک تیمّم کند، و نیز اگر تیمم را در نیت به‌جای غسل جنابت انجام دهد و غسل‌های دیگر را در نظر آورد؛ هرچند به‌صورت اجمال باشد، نیازی به تیمّم نمودن به‌جای غسل‌های دیگر نیست.

م « ۷۴۳ » اگر بخواهد کاری انجام دهد که نیازمند غسل یا وضوی واجب است و نمی‌تواند غسل یا وضو بسازد، لازم است تیمم نماید.

م « ۷۴۴ » هرگاه به سبب عذری، در آغاز وقت با تیمّم نماز بخواند و پیش از گذشتن وقت، عذر وی برطرف شود، لازم است وضو یا غسل را انجام دهد و نماز را دوباره بخواند؛ هرچند در آغاز، اطمینان داشته است که عذر وی تا پایان وقت باقی می‌ماند.

م « ۷۴۵ » اگر با این احتمال که عذر وی برطرف می‌شود، نماز را در آغاز وقت با قصد قربت و با تیمّم بخواند و عذر وی تا پایان وقت باقی بماند، نماز خوانده شده درست است.

م « ۷۴۶ » اگر به‌جای غسل جنابت تیمّم کند، نباید برای نماز وضو بگیرد، ولی اگر به‌جای غسل‌های دیگر تیمّم کند، لازم است وضو بگیرد و در صورتی که وضو

(۱۶۷)

ساختن برای او ممکن نیست، باید تیمّم دیگری نیز به‌جای وضو بنماید.

م « ۷۴۷ » اگر به‌جای غسل جنابت تیمّم کند و سپس کاری برای او پیش آید که وضو را باطل می‌کند و برای نمازهای آینده نتواند غسل کند، لازم است تنها وضو بگیرد و اگر نمی‌تواند وضو بگیرد، باید به‌جای وضو تیمّم نماید.

م « ۷۴۸ » کسی که لازم است به‌جای وضو و نیز غسل تیمّم کند، تنها انجام یک تیمّم برای او کافی است و نیازی به تیمّم نمودن دیگری نیست.

م « ۷۴۹ » کسی که برای انجام کاری بنا به وظیفه خود تیمّم نماید، تا تیمّم و عذر وی باقی است، می‌تواند مواردی را که انجام آن به وضو یا غسل نیاز دارد انجام دهد، ولی اگر عذر او تنگی وقت باشد یا برای نمونه، با داشتن آب برای گزاردن نماز میت یا خوابیدن تیمّم کرده، تنها کاری را می‌تواند انجام دهد که برای آن تیمّم نموده است.