نخست ـ فراهم نشدن آب به اندازه وضو یا غسل
م « ۶۴۳ » در صورت فراهم نبودن آب، باید برای آب وضو یا غسل به اندازه‌ای جست‌وجو نماید که از پیدا شدن آن ناامید گردد و در صورتی که بدون بررسی در شروع وقت با تیمم نماز بخواند، آن نماز درست نیست؛ مگر آن که پس از گزاردن نماز بداند با جست‌وجو نیز آب نمی‌یابد.
م « ۶۴۴ » اگر در بیابان و در سفر باشد، باید در راه و در جاهای نزدیک به ایستگاه خود به جست‌وجوی آب بپردازد.
م « ۶۴۵ » اگر زمین، سخت، پست یا بلند است یا به واسطه زیادی درخت و مانند آن، پشت‌سر نهادن آن سختی و مرارت دارد، لازم است در هر یک از چهار سو به اندازه دویست گام به جست‌وجوی آب بپردازد و اگر زمین هموار باشد، باید در هر سو به اندازه دو برابر آن بررسی نماید.
م « ۶۴۶ » اگر پاره‌ای از چهار سو هموار و بخشی دیگر ناهموار و پست یا بلند است یا گذر از آن سخت است، لازم است در سوی هموار به اندازه دویست گام و
(۱۵۴)
در سوی ناهموار تا دوبرابر آن بررسی نماید.
م « ۶۴۷ » کسی که وقت نماز برای او تنگ نیست و می‌تواند آب فراهم آورد، در صورتی که اطمینان دارد در جای دورتری از محدوده لازم برای جست‌وجو آب هست و می‌تواند آب را از آن‌جا فراهم آورد، باید آن مکان را برای فراهم کردن آب بررسی نماید؛ مگر آن‌که رفتن به آن‌جا زحمت و سختی داشته باشد یا به اندازه‌ای دور باشد که بگویند آب در دسترس ندارد که در این صورت، هرچند گمان یابد که در آن‌جا آب هست، رفتن به آن لازم نیست.
م « ۶۴۸ » واجب نیست خود به جست‌وجوی آب بپردازد، بلکه می‌تواند کسی را که به گفته او اطمینان دارد، در پی آب روانه نماید و اگر یک نفر از ناحیه چند نفر بررسی را انجام دهد بسنده است و هم‌چنین است اگر کسی اهل آن ناحیه باشد و از نبودن آب در آن ناحیه آگاهی بدهد.
م « ۶۴۹ » اگر گمان کند که میان بار سفر خود یا در خانه یا در کاروان آب هست، لازم است به اندازه‌ای جست‌وجو نماید که به نبودن آب اطمینان یابد یا از یافتن آن ناامید شود.
م « ۶۵۰ » اگر پیش از وقت نماز جست‌وجو نماید و آب نیابد و تا وقت نماز همان‌جا بماند، لازم نیست دوباره در جست‌وجوی آب برود؛ مگر این که تغییری در وضعیت آن‌جا پیش آید.
م « ۶۵۱ » اگر پس از فرا رسیدن وقت نماز بررسی نماید و آب نیابد و تا وقت نماز دیگر در همان‌جا بماند، نیازی به جست‌وجوی دوباره نیست.
م « ۶۵۲ » اگر از درّنده یا دزد بر جان و مال خود می‌ترسد یا جست‌وجوی آب به اندازه‌ای سخت است که توان آن را ندارد یا وقت نماز به اندازه‌ای تنگ است که به هیچ‌رو نتواند جست‌وجو کند، نیازی به جست‌وجو نیست، ولی هر اندازه بتواند جست‌وجو نماید، به همان اندازه لازم است.
م « ۶۵۳ » اگر از دزد بر جان یا مال خود می‌ترسد، نباید در جست‌وجوی آب برود، ولی اگر مالی به همراه اوست که گمان دارد از میان می‌رود و آن مال برای او
(۱۵۵)
مورد اعتنا نباشد و ترس دیگری نیز ندارد، لازم است به جست‌وجوی آب برود.
م « ۶۵۴ » اگر به عمد در پی جست‌وجوی آب نرود تا وقت نماز تنگ شود در حالی که با جست‌وجو می‌توانسته است آب بیابد؛ هرچند گناه کرده، نمازی که با تیمّم گزارده، درست است.
م « ۶۵۵ » اگر اطمینان دارد که آب نمی‌یابد و دنبال آب نرود و با تیمّم نماز بخواند و پس از نماز پی ببرد که می‌توانسته است با جست‌وجو آب بیابد در صورتی که وقت گسترده است، لازم است وضو بگیرد و دوباره نماز گزارد و اگر وقت گذشته باشد، نماز باطل است و قضای آن بر عهده اوست.
م « ۶۵۶ » اگر به سببی مانند ترس از دزد یا درنده، جست‌وجوی آب بر او واجب نباشد، می‌تواند در آغاز وقت با تیمّم نماز بخواند و اگر پس از خواندن نماز، در وقت یا بیرون از وقت آب بیابد، لازم نیست نماز خود را دوباره بخواند.
م « ۶۵۷ » اگر پس از جست‌وجو، آب نیابد و از پیدا شدن آن ناامید گردد و با تیمّم نماز بخواند، در صورتی که پس از نماز و در وقت، آب بیابد، لازم است نماز را دوباره بخواند، ولی اگر در بیرون از وقت پی ببرد که می‌توانسته آب بیابد، نماز درست است.
م « ۶۵۸ » کسی که یقین دارد وقت نماز تنگ است، اگر بدون جست‌وجو و با تیمّم نماز بخواند و پس از نماز و پیش از گذشتن وقت پی ببرد که برای جست‌وجو وقت داشته است، باید نماز را دوباره بخواند و اگر وقت گذشته باشد، آن را قضا نماید.
م « ۶۵۹ » اگر پس از رسیدن وقت نماز، وضو داشته باشد و بداند یا شخص آگاهی خبر دهد یا گمان عادی یابد که نمی‌تواند آب فراهم آورد یا وضو بگیرد؛ چنان‌چه بتواند بدون زیان و سختی وضوی خود را نگاه دارد، نباید آن را باطل نماید.
م « ۶۶۰ » اگر به سبب نیاز به نزدیکی یا احتمال پیشامد خطرهای نفسانی، نمی‌تواند طهارت خود را نگاه دارد، می‌تواند نزدیکی کند و سپس نماز را با تیمم
(۱۵۶)
بخواند.
م « ۶۶۱ » کسی که تنها به اندازه وضو یا غسل آب دارد، اگر بداند یا گمان عادی یابد یا شخص آگاهی خبر دهد که آب یافت نمی‌شود، در صورتی که وقت نماز باشد، نمی‌تواند آب را بدون ضرورت مصرف کند، ولی مصرف آن پیش از وقت نماز اشکال ندارد و نیز پس از وقت نماز، اگر برای او ناگزیری پیش آید، اشکال ندارد.
م « ۶۶۲ » در مواردی که به کار بردن آب جایز نیست، اگر آب را مصرف نماید؛ هرچند گناه کرده، نمازی که با تیمّم خوانده صحیح است.
م « ۶۶۳ » کسی که می‌داند یا گمان عادی دارد یا کسی به او آگاهی داده است که آب نمی‌یابد، اگر وضوی خود را پس از رسیدن وقت نماز، بدون سبب ضروری باطل کند یا آب را بدون ضرورت مصرف نماید، گناه کرده، ولی نمازی که با تیمّم گزارده، درست است.