غزال مست| دیوان نقد صافی جلد بیست و هشتم | آیت الله نکونام

محبی، با آن‌که بنیاد سلوک را بر عشق قرار می‌دهد، اما در شناخت «عشق» دچار کاستی و کژی است.

لیلای دل| دیوان نقد صافی جلد بیست و سوم | آیت الله نکونام

دنیا برای محبی زندانی است که به غربت سخت دیوارهای بیگانگی آن گرفتار است و ناسوت، آغوش وی را از معشوق او دور داشته است.

کرشمه ناز | دیوان نقد صافی جلد بیست و دوم | آیت الله نکونام

محبی رؤیت‌هایی مقطعی دارد و در همین رؤیت‌ها نیز به تشویش‌های ذهنی و به شگفتی و استبعاد مواجه می‌شود که آیا این چه بود؟ چه بسا آن موقعیت رؤیتی از دست می‌رود و محبی هنوز در شگفتی ذهنی و دهشت خود با خویش درگیر می‌باشد.

یار وفا | دیوان نقد صافی جلد بیست و یکم | آیت الله نکونام

محبی در حوادث ناگوار پیرامونی، در سکوت پر از جوش خود فرو می‌رود و در آن، قصدی جز خویشتن خویش ندارد و صفای صافی او از خودخواستن جدایی ندارد.

آتش ولا | دیوان نقد صافی جلد بیستم | آیت الله نکونام

جناب خواجه حافظ شیرازی اصول باورهای عرفانی خویش را که برآمده از عرفان محبی ابن‌عربی است، در این غزل آورده است.

بزم غمزه | دیوان نقد صافی جلد نوزدهم | آیت الله نکونام

محبی پیروزی و شکست و هجران و وصول را برآمده از طالع و از بخت می‌داند و خود را به طور کامل تسلیم سرنوشتی مبهم می‌سازد.

دلبر دلبرده | دیوان نقد صافی جلد هفدهم | آیت الله نکونام

تفسیر غزل بند زلف نگار محبی را با سختی و محنت و رنج و با ریاضت درهم پیچیده‌اند. محبی مشتاق است، نه عاشق؛ از این رو در بلاپیچی و مشکلات سلوک، رنجور و خسته می‌شود.

قرب و بلا | دیوان نقد صافی جلد شانزدهم | آیت الله نکونام

محبی را موج‌های سرکش فناساز بلاهای اودیه فرا می‌گیرد. او دیرزمانی در ماتم‌سرای نفْس خویش به شیون دوری از محبوب، قطره قطره آب می‌شود.

عشق و دام | دیوان نقد صافی جلد پانزدهم | آیت الله نکونام

محبی که بخت خود را با اقبال تحصیل خویش و کارنمای تلاش گشا می‌یابد و وادی وادی محنت و بلا را به‌ویژه در اودیه نفس پیموده است، قرب نمی‌یابد؛

ماه پیدا | دیوان نقد صافی جلد چهاردهم | آیت الله نکونام

محبی در هستی‌شناسی خود، نظام مشاعی عالم، و اقتضاءات حاکم بر ناسوت را نمی‌شناسد و می‌پندارد، کسی را که در صبح ازل، دولت داده‌اند، به صورت مطلق و به گونه تخلف‌ناپذیر، آن را تا شام ابد، به‌سختی و به ضرورت و لزوم، خواهد داشت:

جمال جلوه | دیوان نقد صافی جلد سیزدهم | آیت الله نکونام

محبی، عنایات حق‌تعالی را «دام» تعبیر می‌کند. شراب یقظه‌بخش سلوک و عشوه‌ها و دلبری‌های محبوب، محبی را برانگیخته می‌سازد اما او نمی‌تواند بر رفع ناخوشایندهایی که برآمده از نفس خود اوست دل دهد.

نفیر صلابت | دیوان نقد صافی جلد دوازدهم | آیت الله نکونام

محبی بسیار می‌شود که نقش پیشینه و داشته‌های موهبتی و نیز استعدادها و قضا و قدر و اقتضاءات و اسم ربی حاکم بر هر کسی و به طور کلی نظام مشاعی هستی را مورد التفات قرار نمی‌دهد و از آن، غفلت می‌کند.

نگاه نگار | دیوان نقد صافی جلد دهم | آیت الله نکونام

محبان، بلندآوازه‌اند؛ اما بلندی نظر آنان رفعتی بی‌انتها ندارد. این نظرگاه خُرد، در نگاه به هستِ هست نیز تنگی و قبض دارد.

شور شیدا

شور شیدا/  pdf مویه: ۳۹ استقبال بیست غزل خواجه رحمه‌الله (۱۲۱ ـ ۱۴۰)

نقد و استقبال تمامی غزلیات دیوان خواجه حافظ شیرازی