فصل ششم: درون‌پژوهی روایات غنا و موسیقی

سمفونی فرومایگان

۱۲۰ ـ حدّثنا محمّد بن علی ماجیلویه رضی اللّه عنه قال حدثنا محمّد ابن یحیی العطار، عن محمّد بن أحمد، عن السیاری باسناده رفعه عن أبی عبد اللّه علیه‌السلام أنّه سئل عن السفلة؟ فقال: من یشرب الخمر ویضرب بالطنبور^(۱).

ـ از امام صادق علیه‌السلام از سفله و افراد فرومایه و اوباش پرسیده شد، امام فرمودند: کسی که شراب می‌نوشد و طنبور می‌نوازد فرومایه است.

در این حدیث، طنبور همراه با شراب آمده است و به طور نوعی همان دانسینگ‌ها و کاباره‌ها را در بر می‌گیرد یا کسانی که خانه خود را بیت الغنا می‌نمودند که وصف آن گذشت. بر این اساس این روایت از طنبوری که در دست مؤمن معتقدی است و با آن نه تنها فسادی را مرتکب

۱ـ الخصال، ص ۶۲.

(۱۸۵)

نمی‌شود بلکه آن را در خدمت ترویج حق قرار می‌دهد انصراف دارد.

پیش از انقلاب، استاد ماهری در خوانندگی بود که وقتی شراب می‌خورد، به خواندن آواز در مدح حضرت علی علیه‌السلام می‌پرداخت، به شدت گریه می‌کرد. او می‌گفت: من آدم خوبی هستم و نشانه خوبی من این است که زار زار برای حضرت علی علیه‌السلام گریه می‌کنم. به او گفتم: گریه شما برای این است که دلت به حال تو دل می‌سوزاند که این کلمات پاک را بر این دهان نجس و آلوده بیان می‌کنی، دل تو به تو ترحم می‌کند و می‌گوید تو که به این خوبی هستی و یا علی! یا علی! می‌گویی، چرا مرا نجس می‌کنی؟ البته او توبه نمود و دست از این کار برداشت و گفت: وقتی دل من این قدر باصفاست، چرا با او این کار را کنم و آن را به نجاست آلوده سازم. سخن او نیز این بود که اگر شراب نخورم دیگر گریه نمی‌کنم. در روان‌شناسی نیز هست که انسان وقتی شراب می‌خورد، به علت خاصیت سکرآوری و تخدیری آن، مغز خمار می‌شود و دل شروع به کار می‌نماید. اشخاصی که شراب می‌نوشند زود گریه می‌کنند، زود می‌خندند و زود تصمیم می‌گیرند و به‌راحتی می‌توان آنان را بر انجام امری راضی نمود. به طور نمونه، اگر کسی می‌خواست از دیگری در مورد امری امضا بگیرد و وی به آن رضایت نمی‌داد، او را به کافه دعوت می‌کردند و به او شراب می‌دادند، و وقتی مست می‌شد، از او امضا می‌گرفتند. انسان‌های مست، از خود اراده چندانی ندارند و به کسی می‌مانند که خوابشان می‌گیرد و زود می‌شود آنان را به هر گونه کاری راضی نمود. زن‌های بدکاره را نیز

(۱۸۶)

نخست مست می‌کنند و سپس از آنان استفاده می‌نمایند، چون در این صورت است که می‌توانند هر کاری را با آنان انجام دهند، وگرنه آنان نیز حاضر به انجام برخی از کارها نیستند؛ چنان‌چه امروزه در اروپا زن‌هایی هستند که به زشت‌ترین کارها تن می‌دهند. سیاست‌مداران خارجی با پخش تصاویر آنان بر آن هستند تا فساد را در میان همه جوامع گسترش دهند. این رشدی است که اروپا به آن افتخار می‌کند، ولی هزاران عجب از این رشد و هزاران عجب از این افتخار!

امروزه نوشیدنی‌های سکرآوری در کشورهای اروپا درست شده است که ده چتول شراب‌های متعارف و شناخته شده فعلی، کار یک نخود آن را نمی‌کند و تخدیر آن به حدی است که مغز را به‌کلی از فعالیت باز می‌دارد و او را مانند جنازه‌ای بر زمین می‌اندازد و کنترلی بر خود ندارد.

این روایات از فرومایگی و رذل بودن کسی می‌گوید که طنبور و بربط و دیگر آلات موسیقی را با نوشیدن شراب و دیگر گناهان همراه می‌سازند، اما استفاده از طنبور تنها که هیچ گناهی با آن همراه نیست را نمی‌رساند و از آن انصراف دارد.

باید توجه داشت که بسیاری از خوانندگان تا مست نشوند، نه می‌توانند خوب بخوانند و نه می‌توانند خوب برقصند و آنان مستی را از شراب و از مجالس فساد می‌گیرند.

در میان خوانندگان و رقاصان، کم‌تر کسانی هستند که خود به تنهایی می‌خوانند و می‌رقصند و کسانی در این کار حرفه‌ای شناخته می‌شوند که

(۱۸۷)

خود رِنگ می‌گیرند و می‌رقصند. رقص بدون رِنگ، رِنگ بدون دستگاه، دستگاه بدون نت، نت بدون زمینه، خود را نشان نمی‌دهد؛ چنان‌چه در این روایت، طنبور و شراب در کنار هم آمده است و نوع سمفونی‌ها و ارکست‌ها نیز از این گناهان خالی نیست.