نتیجه بحث و جمع میان روایات غنا
در موضوع حلیت یا حرمت خوانندگی غنایی و استفاده از آلات موسیقی، دو دسته روایت کلی وجود دارد: یک دسته روایاتی است که استفاده از آن را بدون اشکال می‌داند و دیگری روایاتی است که آن را حرام می‌شمرد. ما تحلیل این دو گروه روایات را آوردیم. خاطرنشان می‌شویم هیچ یک از این دو گروه روایات، به جهت تقیه صادر نشده است. هم‌چنین نباید نسبت به سند این روایات، حساسیت و دل‌نگرانی داشت؛ زیرا در هر دو گروه، روایات صحیحی وجود دارد و چنین نیست که همه روایات یک گروه ضعیف باشد تا بتوان گروه دیگر را ترجیح داد. البته ما بررسی سندی برخی از این روایات را در کلام فقیهان و در جلدهای چهارم و پنجم خواهیم آورد.
برای جمع میان این دو دسته روایات به ظاهر متعارض می‌گوییم: روایات جواز بر موردی حمل می‌شود که هیچ کار باطل یا حرامی به همراه آواز غنایی نباشد و روایات منع بر موردی حمل می‌شود که در کنار خوانندگی غنایی، گناهانی نیز انجام می‌گرفته است و موسیقی در خدمت جبهه باطل و ظلم بوده است. گناهانی مانند شراب‌خواری، وارد شدن
(۱۴۰)
مردان نامحرم بر زنان و مفاسد دیگری که ویژه بیت‌الغناها و کاباره‌ها، دانسینگ‌ها و تالارهای موسیقی است از عوارضی است که حکم اقتضایی و جواز اولی موسیقی را مورد تأثیر قرار می‌دهد.
خوانندگی و نوازندگی حکمی اقتضایی دارد و بر این اساس، بر دو قسم است و برای حرمت یکی و حلیت دیگری، دلیل خاص در دست است. صدای خوش، نیکویی و حسنی خدادادی است که به زیبایی می‌ماند و زیبایی وصفی رحیمی است و هر کسی از آن بهره‌مند نمی‌باشد و همان‌طور که نمی‌شود با صورت زیبا مخالفت نمود و با تیغ در آن خراش انداخت، نمی‌توان صدای خوش را نیز خراب کرد و با آن مخالفت نمود؛ گرچه هر دو را باید از آفت دور داشت و آفت هر دو، معصیت است.