توانمندی صوت زیبا
عن الصادق علیه‌السلام قال: قال النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله : لم یعط أمّتی أقلّ من ثلاث: الجمال، والصوت الحسن، والحفظ(۲).
ـ پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌فرماید: امت من کم‌تر از سه چیز ندارند و
۱ـ الکافی، ج ۲، ص ۶۱۵.
۲ـ اصول الکافی، ج ۲، ص ۶۱۵.
(۱۱۸)
دارای این سه چیز می‌باشند: جمال و صورت زیبا، صدای خوش و نیروی نگاه‌داری و توان حفظ بالا.
روایت می‌گوید مسلمان چهره‌ای زیبا، صدایی خوش و نیروی حفظ دارد. حفظ امانت، حفظ دین و حفظ حرمت و آبروی دیگر مردم در ید قدرت مسلمان است.
انسان‌هایی که صورت زیبا یا صوت نیکویی دارند، در خود احساس شخصیت می‌کنند. جمال همانند غناست و توانگری می‌آورد؛ ولی آنان که چندان از صورت زیبا برخوردار نیستند ـ به‌خصوص اگر ایمان محکمی نداشته باشند ـ دچار کمبود شخصیت می‌شوند.
نکوهیده بودن حفظ
این روایت از توانمندی حفظ می‌گوید. توانمندی حفظ قرآن کریم در صدر اسلام، بسیار حایز اهمیت بوده است. روایات حفظ به زمان صدور روایات ناظر است که صنعت چاپ و کاغذ مناسب نبوده است و مسلمانان در جنگ‌هایی که پیش می‌آمد، جان خود را از دست می‌دادند و خطر از دست رفتن قرآن کریم بسیار جدی بوده است؛ ولی هم‌اکنون که نسخه‌های چاپی قرآن کریم به میلیارد نزدیک می‌شود، حفظ قرآن کریم، به‌ویژه برای عالمان، شایسته نیست؛ چرا که هم وقت بسیاری از آنان می‌گیرد و هم به دلیل کثرت اشتغال، ذهن آنان نمی‌تواند به فعالیت‌های دیگر بپردازد و گاه در انجام امور عادی زندگی نیز دچار اختلال می‌شوند. دولت و آیینی بر امور حفظی سرمایه‌گذاری می‌کند که معرفتی برای
(۱۱۹)
آموختن به جوانان نداشته باشد. کسی که تنها به حفظ رو می‌آورد، در نهایت بیش از یک سی دی و کاست کارایی ندارد. تشویق بر حفظ، از فرهنگ اهل سنت است و از آنان به شیعه رسیده است. شیعه باید رویکرد فرمولی و آیینی به قرآن کریم داشته باشد و آن را کتاب علم و عمل بداند و برای رفع و دفع مشکلات و ناهنجاری‌ها از این کتاب قدسی و قواعد آن استفاده نماید. روش شیعه سرمایه‌گذاری بر فهم و درایت قرآن کریم است. متأسفانه ما فرزندان خود را پیرو اهل سنت قرار داده‌ایم. روایاتی که در این زمینه وجود دارد، به زمان صدور آن و هر زمانی که آن شرایط فراهم آید، اختصاص دارد.
عالمانی که در زمان طاغوت اهل مبارزه بودند، بیش‌تر از حافظه خود مدد می‌گرفتند؛ چرا که طاغوتیان ناگاه تمام نوشته‌های آنان را توقیف می‌کردند و از تمام برنامه‌های آنان آگاه می‌گشتند. آن زمان، حفظ مطالب از لازم‌ترین کارها بود، اما در زمان استقرار حکومت اهل ولایت، باید بودجه بیت المال و نیز خیریه‌ها در ترویج دانش کشف حقایق قرآنی و فهم بیش‌تر قرآن کریم هزینه شود.
البته، جامعه تا در روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم مهارت نداشته باشد، نمی‌تواند از تفسیر نیز بهره ببرد؛ از این رو، برنامه‌ریزی برای ترویج روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم از کارهای بایسته است که انقلاب اسلامی آن را انجام داد و از افتخارات این نظام به شمار می‌رود؛ همان‌طور که دانشیان رشته‌های فیزیک و شیمی و دیگر رشته‌های علوم تجربی،
(۱۲۰)
رشد تصاعدی داشته است. اما با کمال تأسف، آفت حفظ به حوزه‌های علمی رسوخ نموده است و برخی طلاب را به حفظ قرآن کریم و نهج البلاغه تشویق می‌نمایند و برای آن جایزه و شهریه قرار می‌دهند و با این کار، حوزه‌های علمیه را به حوزه‌های حفظیه سوق می‌دهند و جوانانی را که می‌توانند رشد چشم‌گیری در کسب دانش‌های دینی داشته باشند، به رکود می‌کشانند. کودکی که سه سال دارد و قرآن را حفظ می‌کند و می‌تواند آن را از رو بخواند، چنان‌چه در این مدت، روی فهم او کار می‌شد و قدرت تفکر و خلاقیت او باز می‌گردید، به اعجوبه‌ای شگرف تبدیل می‌شد و می‌توانست عالَمی را با اندیشه خود در هم بپیچد. البته، تربیت افرادی برای حفظ و حضور در مسابقات بین المللی شایسته است، اما سرمایه‌گذاری گسترده نظام بر این امر و مشغول نمودن ذهن‌های فراوانی از جوانان و نوجوانان به آن، نکوهیده است.
این اندیشه باز و فکر آزاد است که باید جایگزین حفظ شود و چنین اندیشه و ذهنی است که می‌تواند جولان داشته باشد و عالمی را به تسخیر خود در آورد. می‌گویند در بهشت، به بنده خطاب می‌رسد: «اقرء وارق‌ء»(۱) یعنی آن‌چه از قرآن کریم در دنیا به فهم آن رسیده‌ای و مراتب آن
۱ـ بحارالانوار، ج ۷، ص ۲۰۸.
(۱۲۱)
را دریافته‌ای و به تخلق آن دست یافته‌ای، در قیامت بخوان و والایی مقام خویش و بلندای آن را مشاهده کن و معیار آن تخلق و تحقّق به آیات است، نه حفظ آن. ما از ضرورت داشتن خلاقیت علمی به جای بهره بردن از معلومات ذهنی، در کتاب «جامعه‌شناسی علم دینی» سخن گفته‌ایم.