شرایط و احکام اعتکاف
م « ۲۵۲۸ » شرایط صحت اعتکاف عبارت است از:
الف ـ اسلام؛ اعتکاف از غیر مسلمان درست نیست و «ایمان» شرط قبولی آن است.
ب ـ عقل؛ اعتکاف افراد دیوانه، مست و بی‌هوش صحیح نیست.
ج ـ قصد قربت؛ اگر عمل برای غیر خداوند متعال باشد، درست نیست.
(۵۱۶)
د ـ روزه گرفتن؛ اگر شخصی به هر دلیل نتواند روزه بگیرد، اعتکاف او احکام اعتکاف شرعی را ندارد.
هـ ـ ماندن سه روز در مسجد؛ اگر کم‌تر از آن بماند یا قصد کند که کم‌تر بماند، اعتکاف او درست نیست و می‌توان بیش از سه روز نیز اعتکاف نمود.
م « ۲۵۲۹ » اعتکاف در یکی از چهار مسجد: مسجد الحرام، مسجد النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله ، مسجد کوفه، مسجد بصره و یا مسجدی که در آن نماز جمعه خوانده می‌شود یا مسجد جامع شهر انجام می‌شود و در غیر این مساجد نیز اشکال ندارد، ولی شرایط شرعی اعتکاف را در صورتی دارد که از مراکز عمده و گسترده شهر باشد و بر اثر کثرت و فراوانی جمعیت به برگزاری آن در مکان‌های متعدد نیاز باشد.
م « ۲۵۳۰ » کسی که اعتکاف می‌کند باید سه روز را پی در پی در مسجد بماند؛ مگر این‌که خارج شدن از مسجد ضرورت داشته باشد و اگر فراموش کند و بیرون رود اشکال ندارد و لازم است بی‌درنگ باز گردد.
م « ۲۵۳۱ » اگر در میان اعتکاف محتلم شود، باید بی‌درنگ برای غسل کردن از مسجد خارج شود و پس از غسل بدون تأخیر به مسجد باز گردد و برای غسل نیز تنها به‌قدر ضرورت و انجام واجبات آن بسنده نماید.
م « ۲۵۳۲ » زنان نیز می‌توانند اعتکاف داشته باشند. اعتکاف همسر نسبت به دو روز نخست، باید با اجازه شوهر باشد.
م « ۲۵۳۳ » اعتکاف فرزند؛ در صورتی که موجب اذیت پدر و مادر شود، باید با اجازه آنان باشد، ولی نسبت به روز سوم اجازه آنان شرط نیست و حتی نهی آنان نیز تأثیری ندارد و ماندن روز سوم واجب است.
م « ۲۵۳۴ » کسی که اعتکاف می‌کند لازم است در روز از انجام آن‌چه روزه را باطل می‌کند دوری نماید. هم‌چنین امور زیر؛ در شب باشد یا روز، موجب باطل شدن اعتکاف است:
۱ ـ نزدیکی؛ ولی لمس یا بوسه، حتی از روی شهوت اشکال ندارد.
(۵۱۷)
۲ ـ استمنا؛ خواه به شکل حرام باشد یا از راه حلال و در اثر نگاه یا لمس همسر.
۳ ـ بوییدن عطرها و بوهای خوش؛ هرچند با قصد لذت نباشد.
۴ ـ خرید و فروش در غیر موارد لازم.
۵ ـ مجادله و بحث به منظور برتری و خودنمایی؛ در امور دینی باشد یا دنیا.
م « ۲۵۳۵ » نمی‌توان اعتکافِ واجب را ترک نمود، ولی می‌توان اعتکاف مستحب را در دو روز اول برهم زد؛ بر این اساس، اعتکاف روز سوم واجب است و نمی‌توان آن را رها نمود.
م « ۲۵۳۶ » اعتکاف کننده می‌تواند در آغاز نیت شرط نماید که هرگاه عذر عرفی یا شرعی برای او پیدا شود، بتواند اعتکاف را رها نماید؛ در این‌صورت، هرگاه عذری یافت، می‌تواند آن را رها نماید؛ حتی در روز سوم.
م « ۲۵۳۷ » اگر اعتکاف را با انجام یکی از اموری که بیان شد باطل نماید، یکی از سه صورت زیر را دارد:
الف ـ اعتکاف واجب معین باشد؛ مانند نذر، در این صورت، قضای آن لازم است.
ب ـ اعتکاف، واجبِ غیرمعین باشد، باید آن را دوباره شروع کند و لازم نیست اعتکاف پیشین را تمام کند و دوباره از سر بگیرد.
ج ـ اگر اعتکاف مستحب باشد؛ چنان‌چه آن را در دو روز اول باطل کند، اشکال ندارد، ولی چنان‌چه آن را پس از دو روز باطل نماید، لازم است قضای آن را بجا آورد.
م « ۲۵۳۸ » اگر اعتکاف واجب را؛ هرچند در شب، به جماع باطل نماید، افزوده بر قضا باید کفّاره نیز بدهد و کفاره آن مانند کفاره باطل نمودن عمدی روزه ماه رمضان است و واجب است ترتیب در آن رعایت شود.
م « ۲۵۳۹ » در مواردی که قضای اعتکاف واجب می‌شود لازم نیست آن را به‌فوریت بجا آورد، ولی نباید در انجام آن سستی و مسامحه نماید.
(۵۱۸)
م « ۲۵۴۰ » اعتکاف نمودن برای دیگری و به قصد هدیه کردن ثواب به وی جایز است؛ خواه زنده باشد یا مرده، یک نفر باشد یا چند نفر.
م « ۲۵۴۱ » لازم نیست روزه برای اعتکاف باشد، بلکه می‌توان روزه ماه مبارک رمضان یا قضا یا استیجاری و مانند آن را بجا آورد.
م « ۲۵۴۲ » بهتر است در مدت اعتکاف در یک مسجد باشد، ولی در دو مسجد پیوسته به هم نیز اشکال ندارد.
م « ۲۵۴۳ » اعتکاف در جایی که آشکار نیست جزو مسجد است یا نه و از ظاهر حال نیز چیزی به دست نمی‌آید درست نیست.
م « ۲۵۴۴ » کودک ممیز (دارای تشخیص خوب و بد) نیز می‌تواند اعتکاف نماید.
م « ۲۵۴۵ » اعتکاف کننده می‌تواند در موارد زیر از مسجد بیرون رود:
الف ـ هرگونه کار ضروری شرعی یا عرفی؛ مانند: رفتن به دست‌شویی، غسل واجب و فراهم کردن نیازمندی‌ها.
ب ـ گواهی دادن در دادگاه، شرکت در نماز جمعه، تشییع جنازه و دیدار از بیمار.
م « ۲۵۴۶ » نشستن روی فرش غصبی باعث باطل شدن اعتکاف نمی‌شود.
م « ۲۵۴۷ » نمی‌توان کم‌تر از سه روز پیوسته و کامل اعتکاف نمود و روز از آغاز طلوع فجر تا غروب آفتاب است و همه مدت اعتکاف دست‌کم در سه روز و دو شب پیوسته انجام می‌گیرد.
م « ۲۵۴۸ » می‌توان در شبستان، سرداب و صحن مسجد اعتکاف نمود؛ مگر در جایی که دانسته شود یا ظاهر حال چنین باشد که جزو مسجد نمی‌باشد.
م « ۲۵۴۹ » پرداختن به امور مباح دنیایی و مطالعه مربوط به آن، برای اعتکاف کننده جایز است؛ هرچند رها کردن این امور و توجه به عبادت و طاعت مستحب است.
(۵۱۹)
(۵۲۰)