منبع: بدايات تدوین نمایهٔ نقدها طلبه باید اصل و سبک کار خود را بر اساس تقریر، تحلیل و نقد بنا نهد و هیچ‌گونه اهمال، اجمال و سستی در این کار نداشته باشد. یکی دیگر از کارهایی که باید انجام گیرد، تهیهٔ نمایه‌ای از اشکالات و شبهات مطرح در هر مسأله و رشته‌ای است و هر […]
منبع: بدايات تفاوت جامعیت، تمامیت و تخصص‌محوری در علوم حوزوی، جامعیت به تمامیت است. برای نمونه در نهایت به یک عالم بزرگواری می‌گویند «جامع المعقول والمنقول»، یعنی همه چیز را بلد است؛ ولی در دانشمندان چنین جامعیتی مطرح نیست و تخصص‌محوری موضوعی معیار می‌باشد. در موارد فراوانی مشاهده می‌شود که یک دانشمند بیست یا سی‌سال […]
منبع: بدايات مرجع شناخت موضوع برای مثال: اتوبوس بین راه برای نماز کنار رودخانه‌ای توقف می‌کند. آب رودخانه گل‌آلود است و موجب می‌شود که مسافران اتوبوس (که همان عرف است) برای تشخیص موضوع به روحانی مراجعه کنند و از او بپرسند «آیا آن آب مضاف است یا مطلق؟» و از او کسب تکلیف کنند. اگر […]
منبع: بدايات ۲. ملاک‌شناسی حکم اصل دوم، ملاک‌شناسی حکم است. مقصود از ملاک و مناطِ حکم این است که بتوان چرایی حلیت و حرمت را به شکل منطقی و علمی و صحیح بیان کرد و قدرت تبیین و تحلیل داشت. برای مثال وقتی فقیه می‌گوید: «خوردن گوشت گوسفند حلال است» و یا «خوردن گوشت خوک […]
منبع: بدايات سه اصل مهم در فقه: مبادی اجتهاد و استدلال، فراوان است؛ از صرف و نحو و دیگر شاخه‌های ادبیات گرفته تا جامعه‌شناسی و روان‌شناسی که در ادامه به تفصیل از هریک سخن خواهیم گفت. ما بارها گفته‌ایم در اجتهاد به سه اصل لازم است التفات شود: یک. حکم است که از آن خداست […]
منبع: بدايات در این‌جا به موضوع این کتاب، یعنی «تفقه دینی» می‌رسیم. هر علمی ناگزیر از موضوع است و موضوع علم فقه «جامعه و مردم» است. همان‌گونه که ریاضیات از «عدد» سخن می‌گوید و در صرف و نحو سخن از «کلمه و کلام» است، در فقه نیز یا از جامعه صحبت می‌شود یا از انسان‌ها. […]
منبع: بدايات بایسته‌های دروس خارج خداوند آیت‌اللّه ستوده را رحمت کند. ایشان مرد وارسته‌ای بود. وی می‌فرمود: «بعضی‌ها شهوت درس خارج رفتن دارند و برخی شهوت درس خارج گفتن». ایشان می‌فرمود: «آقا مرتضی به من گفت شما درس خارج شروع کنید که شایسته آن هستید اما من گفتم نه، من اهل درس خارج نیستم». ایشان […]
منبع: بدايات وابستگی طلبه به آرمان اهل‌بیت علیهم‌السلام طلبه باید به مهم‌ترین و لازم‌ترین کار و مسؤولیتی که دارد بپردازد، نه به کاری مهم و لازم. مهم‌ترین کار برای طلاب علوم دینی، تحصیل و آموزش علوم دینی و تحقیق در مسألهٔ «ولایت» و به ویژه ولایت معنوی و باطنی و فصل نوری و مقامات نورانی […]
منبع: بدايات علوم منفعتی و اجباری همان‌گونه که علوم و فنون دارای رشته‌های بسیار تحصیلی و متفاوت است، مبادی هر رشته نیز متناسب با آن با دیگر علوم تفاوت دارد. برخی از علوم مقدماتی مانند ادبیات (صرف و نحو و…) که همه بدون استثنا باید آن را بخوانند، «علوم اجباری» هستند که هر کسی که […]
منبع: بدايات باور و اعتماد به خداوند اما گل سخن‌ها که بن‌مایهٔ ملکهٔ قدسی است، یاد خدا و باور و اعتقاد به حق‌تعالاست. همهٔ آن‌چه تا این‌جا بیان شد، مبادی و مقدمات طلبگی و علوم دینی و سیر معنوی بود، اما نهایت سخن این است که آدمی ببیند تا چه اندازه به حق‌تعالی ایمان و […]
منبع: بدايات جامعهٔ روحانیت، زبان دین دانسته می‌شود. مشروعیت این جامعه، به قدرت فهم مرادِ شارع و ترجمانی آن است. کشف مراد شارع و انشای آن در قالب حکم یا گزارهٔ علمی، نیازمند استناد درست است تا روحانی بداند آن‌چه می‌گوید «دین» است و از غیر دین نمی‌گوید. گفتیم تفاوت عالمان شیعی با دیگر عالمان […]
منبع: بدايات زندگی واقعیتی انکارناپذیر است. این واقعیت که آدمی نیاز به هوا و غذا و مسکن و خانواده و امور رفاهی دیگر دارد، واقعیت غیرقابل انکار و راستِ راست است. اگر کسی در زندگی دنیایی شکست بخورد، در دانش نیز باخته است. اگر انسان این قانون را بیابد که زندگی یک واقعیت است و […]
منبع: بدايات ۳۵ ـ اخلاق از دیگر مبادی لازم برای تحصیل در حوزه‌ها، علم اخلاق است. علم اخلاق در نزد عالمان پیشین از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده است و در بین آنان افرادی به داشتن کرایم اخلاقی و امتیازات معنوی مشهور و معروف بوده که صاحب کرسی تدریس در این زمینه می‌شده‌اند. این دانش، […]
منبع: بدايات ۳۴ ـ عرفان عرفان، محتوایی متنی و کتابی نیست که به صورت مَدرسی و در قالب اندیشاری و مفهومی آموزش داده می‌شود، ازاین‌رو در گوشهٔ خانقاه‌ها به هیأت درویشی کشیده شده است. عرفان، دیدن حق‌تعالاست بی‌هر پیرایهٔ ذهنی، و بودن حق با هرگونه جلوه و ظهور. عرفان، یافت جناب حق است بدون هیچ‌گونه […]
منبع: بدايات ۲۹ ـ اصول‌فقه عقل در ادبیات دخالت ندارد؛ چون عقل محتواست و ادبیات، شکل است و از الفاظ و ترکیب و تجزیه سخن می‌گوید. ازاین‌رو بعد از ادبیات ما باید در اصول کار کنیم که قواعد عقلی را بدانیم و زمینه‌های علمی قواعد احکام را بشناسیم. و درست به همین‌خاطر معتقدیم که علمِ […]
منبع: بدايات ۲۸ ـ دانش اشتقاق اشتقاق از علوم مهم ادبی است و آنان که از آن بی‌بهره باشند، نه در فقه و نه در فلسفه و نه در عرفان و به‌ویژه در تفسیر و فهم قرآن‌کریم و اسماءالحسنی، موفق نمی‌شوند. ادبیات حوزه به سبب مهجوریت دانش اشتقاق، به ادبیات محاوره‌ای نزدیک شده و علمی‌بودن […]
منبع: بدايات زمینه‌های اجتهاد حوزوی ۱ و ۲ ـ ادبیات و منطق امری که برای طلبه خیلی ضروری است، تسلط کامل بر دو علم ادبیات و منطق است. اگر طلبه‌ای در این دو علم ضعیف باشد، طلبه نیست و آخوند است. کسی که چند ساعت سخن می‌گوید، ولی تا عبارتی به وی داده می‌شود، در […]
منبع: بدايات چیستی دانش دانش و حکمت مراد از دانش و علم، قدرت تصور ذهنی حقیقت پدیده‌ها و تصدیق احکام و لوازم آن، هماهنگ با واقع و به تناسب توان انسانی است. عمل نیز ممارست و مداومت بر صنعت، به هدفِ فعلیت‌بخشیدن به استعدادها و کمال آدمی است. حکمت با لحاظ توقفِ ظهور پدیده‌ها بر […]
منبع: بدايات در این کتاب، مبانی تحصیل علوم حوزوی و مبادی سیر و حرکت معنوی به عنوان زمینه‌های تفقه دینی و فهم شریعت بیان شده است و در آن یادآور گردیده که دانش، آگاهی، تخصص و انواع گوناگون علوم از جمله فقه شیعی، دارای مبادی و مقدماتی مهم و مورد اهتمام است که ناآگاهی و […]
بدایات عنوان صفحه پیش‌گفتار··· ۱۳ چیستی دانش دانش و حکمت··· ۲۵ شعبه‌های علم··· ۲۶ مراحل و مراتب تحصیل علم··· ۲۸ اتحاد با علم و عقل··· ۳۰ علم فردی و جمعی ۳۰ تفاوت علم با معلومات··· ۳۱ علوم نظری و علوم عملی ۳۲ تفاوت علوم با فنون··· ۳۳ امتیاز دانش تجربی بر علم سنتی ۳۴ شرایط […]