اعلم بودن
م « ۱۰ » اعلم بودن، به معنای دقیق کلمه و به صورت مطلق، تحقّق خارجی ندارد؛ چرا که این امر در غیر معصوم شکل نمیپذیرد و گذشته از آن که مشکل میتوان آن را در مقام اثبات و در جامعه یافت، در اندیشه و مرتبه ثبوت نیز معنای مشخص و مفهوم ثابتی ندارد و به معنای نسبی و برتری نسبی مجتهدی بر مجتهد دیگر ـ که معانی گوناگونی به خود میگیرد ـ دلالت آن گویا و روشن نیست و دلیلی بر لزوم و درستی آن در دست نیست و بر این اساس، شرط اعلم بودن در جواز تقلید از مجتهد اعتبار ندارد.
م « ۱۱ » تحقیق و یافت مجتهد اعلم شرط نیست؛ اما اگر اعلم بودن یا برتری از نظر ویژگیهای دیگر در مجتهدی آشکار شود، توجه به آن و پیروی از وی لازم است.
آنچه در فتوا معتبر است استواری زیرساختهای علمی و تصدیقی در استنباط و نتیجهگیری و سنجیده بودن و نظاممندی آن است که با هوشمندی، تلاش، ویژگیهای استاد، تمرین، فراگیری درست و دراز مدّت و در رأس همه با عنایت خداوند حاصل میگردد که همراه با پیدایش عدالت، جواز تقلید را در پی دارد.
م « ۱۲ » اطمینان به اجتهاد و عدالت مجتهد، شرط لازم در درستی تقلید است؛ بنابراین، اگر به اجتهاد یا عدالت مجتهدی اطمینان حاصل نشود، نمیتوان از وی
(۳۲)
پیروی نمود.
م « ۱۳ » پس از اطمینان یافتن به عدالت و اجتهاد فرد، اگر دو شرط اجتهاد یا عدالت وی بیشتر از دیگر مجتهدان صاحب شرایط آشکار گردد یا احتمال داده شود، باید از وی پیروی نمود.
م « ۱۴ » چنانچه مکلّف چند مجتهد را در علم و عدالت یکسان بداند یا میان دو مجتهد در ویژگیهای کمال برتری نبیند یا امتیاز دیگری را در کسی ببیند که مجتهد دیگر به جای آن، صاحب امتیازی دیگر است؛ میتواند از هر یک تقلید نماید، مگر آنکه مجتهدی برتری ویژهای در غیر زمینههای یاد شده داشته باشد که در این صورت، برتری در چیزهای دیگر؛ مانند: وارستگی (تقوا) یا شجاعت، ملاک گزینش و انتخاب قرار میگیرد و لازم است از وی پیروی شود؛ خواه میان آنان اختلاف فتوا باشد یا نباشد و خواه فتوای یکی از آنان موافق با احتیاط باشد یا نباشد.
م « ۱۵ » اگر مجتهدی در اجتهاد سنجیدهتر و کاردانتر از دیگری باشد و مجتهد دیگر وارستهتر از وی باشد، ولی در زمینههای دیگر با هم یکسان باشند، باید از مجتهدی پیروی نمود که در اجتهاد توانمندی بیشتری دارد.
م « ۱۶ » اگر دو مجتهد در دانش، جایگاهی مساوی یا نزدیک به هم داشته باشند، تحقیق و آگاهی از وارستهتر بودن یکی از آن دو لازم نیست، ولی در صورت دانستن قهری آن، تقلید از مجتهد وارستهتر لازم میگردد.