عبادت به توان حق تعالی
«إِیاک نَعْبُدُ وَإِیاک نَسْتَعینُ» حاوی دو گزارهٔ مهم است: یکی این که
-
- هود / ۱۲۳.
(۳۴۶)
عبادت و بندگی باید فقط برای حق تبارک و تعالی باشد و غیر او را معبود قرار نداد و دو دیگر این که عبادت باید فقط به توان حق تعالی و به مدد او آورده شود.
عبادت هم باید برای خداوند باشد و هم این که دست‌کم در همین عبادت باید از خداوند مدد گرفت و برای همین است که وقف بر «إِیاک نَعْبُدُ» ممنوع است و این دو فراز را باید پیوسته آورد و بدین معناست که تو را به توان تو بندگی می‌کنم و ورود هر گونه غیر؛ به‌ویژه منیت و انانیت به آن؛ خواه از ناحیهٔ معبود باشد به این معنا که معبود تعدد پذیرد، یا از ناحیهٔ مددگیری که شرکی فعلی را سبب می‌شود، آن را باطل می‌سازد و مقبول درگاه خداوند قرار نمی‌گیرد.
هر دو فراز این آیهٔ شریفه را لازم است با یک نیت و با یک ترکیب آورد. کسی که بخواهد این آیه را صد بار آن هم به قصد انشا و با چینش گفته شده بیاورد باید توانمندی بسیار بالایی داشته باشد و در برابر، چنان‌که کسی آن را صد بار بگوید و به جایی نرسد، بسیار ناتوان است. این آیه یک آیهٔ عملیاتی است که باید هم معبود غیر حقی و هم توان غیر حقی را از آن زدود و آن را در کمال خلوص و خلاصی آورد و هر گونه ریا و سالوس ـ حتی به فتوای فقیه که بسیار کم می‌شود عملی را باطل بداند ـ در این دو فراز، باطل کنندهٔ آن است.