حضور حاضر و غایب: فصل پنجم: زمان تفصیل و تحقیق صورت‌ها

مجتهدی دقیق و کارکشته

سالیان زیادی محضر عالمی مجتهد، دقیق، کارکشته و محقق را درک نمودم که به فضل و کمال معروف و بی‌آلایش و دور از تمامی پیرایه‌های جانبی بود.

اصول ایشان بسیار عالی بود؛ همچنان که استاد ایشان از سران علم اصول به حساب می‌آمد و فقه ایشان نیز از دیگران کاستی نداشت و محدودیت نفوذ وی در میان مردم ناشی از کمبودهای جانبی بود که آن نیز برای ایشان حسن به حساب می‌آمد.

درس ایشان یکی از بهترین درس‌هایی بود که در این دیار دیده بودم و همچون بعضی دیگر از اساتیدی بودند که در هر کجا که بودم برای استفاده محضرشان را ترک نمی‌کردم و درس و انس با ایشان در نقش ذهنم تأثیر بسزایی داشت. به عکس بعضی از کسانی که با آن‌ها به طور کلی چندان

(۲۰۸)

قرابتی حاصل نمی‌شد و جز درس و بحث، حضور خاصی نداشتم، ولی با ایشان حشر و نشر داشتم و گه گاه توفیق می‌یافتم و به‌طور خصوصی حضورشان را درک می‌کردم و دسته‌ای از خصوصیات ایشان در آن محافل برایم روشن می‌شد.

با آن که آن طور که باید از ایشان استفاده نمی‌شد، ایشان در دسته‌ای از جهات علمی کم نداشت و می‌توان گفت: در بعضی جهات بر دیگران پیشی داشت و تنها عوامل جانبی باعث پیشی دیگران از ایشان می‌شد.

قدرت تحلیل ایشان بسیار خوب بود و بر اثر طول مدت، پختگی فراوانی یافته بودند و با آن که از حافظهٔ خوبی برخوردار نبودند، به‌خوبی بحث را تقریر می‌کردند.

گذشته از کمالات علمی از صفای باطن ایشان بهرهٔ خوبی داشتم و از بی‌آلایشی آن جناب لذت می‌بردم. آری! آن‌هایی که با آلایش زندگی می‌کنند، مشکلاتی را در خود پنهان می‌دارند که اگر ظاهر شود ممکن است مشکلاتشان بیش از حد عادی باشد.