یوم
«یوْم» در قرآن کریم به معنای بخش، قطعه و مرتبه است. بخشی از زمان که همان روز باشد به این اعتبار که قسمتی کامل است، «یوم» نامیده
- ابراهیم / ۵.
(۲۵۶)
می‌شود. بخشی از سیر پدیده‌ها قیامت و آخرت است. کامل‌ترین مرتبهٔ یوم همان «یوْمِ الدِّینِ» است. برخی اصرار دارند یوم را به معنای «ظهور» بگیرند در حالی که چنین نیست. ظهور دارای اطلاق است؛ در حالی که یوم معنای تخصیص را دارد. البته تخصیصی که ممکن است مطلقات بسیاری را در خود جای دهد. صاحب این نظریه می‌گوید:
«مراد از یوم در بیش‌تر استعمال‌های قرآنی آن، جهان آخرت است… و به معنای روز در مقابل شب یا در برابر ماه و سال نیست. هم‌چنین به معنای مجموع شب و روز هم نیست، بلکه به معنای «ظهور» است؛ همان‌گونه که در آیهٔ شریفهٔ: «کلَّ یوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»(۱) مقصود این نیست که خداوند در هر شبانه‌روز یا در هر روز (در مقابل شب) کاری دارد؛ زیرا خود روز هم شأنی از شؤون الهی و کاری از کارهای اوست. پس «کلَّ یوْمٍ» به معنای «کل ظهور» است و روز قیامت به معنای ظهور بودن آن است»(۲).
«یوم» به معنای بخش و قطعه‌ای کامل است و در استعمال هم به روز اطلاق می‌شود و هم به مجموع شب و روز؛ چنان‌چه می‌فرماید: «قَالَ کمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ یوْما أَوْ بَعْضَ یوْمٍ»(۳). در این آیه نمی‌توان «یوْما أَوْ بَعْضَ یوْمٍ» را به معنای ظهور گرفت و همان معنای متعارف روز را دارد. افزون بر این، ظهور معنای فاعلی دارد و یوم معنای ظرفی. قرآن کریم به همین زبان
- رحمان / ۲۹.
- تسنیم، ج ۱، ص ۳۸۸ ـ ۳۸۹.
- بقره / ۲۵۹.
(۲۵۷)
عربی مبین نازل شده است و نمی‌شود معنای واژگان آن را از خود در آن جاساز کرد بدون آن که شاهدی برای آن ارایه شود. در هیچ جای قرآن کریم نیست که یوم معنای اطلاقی داشته باشد به این معنا که مرتبه در آن نباشد.
این متن آیهٔ شریفهٔ «کلَّ یوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»(۱) را می‌آورد و می‌نویسد: «خود روز هم شأنی از شؤون الهی و کاری از کارهای اوست» که می‌توان گفت درست است یوم خود یک ظهور است، ولی خود ظهور نیز در یک روز است که واقع شده است و چنین نیست که چیزی ظهور باشد و یوم نداشته باشد. ظهور به خودی خود معنایی اطلاقی دارد و یوم در تمامی استعمال‌هایی که دارد مقید است. ما معنای قطعه که در یوم است را از همین آیه برداشت می‌کنیم. این آیه می‌فرماید: «کلَّ یوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ»(۲). دقت شود که واژهٔ «کلَّ» در جایی می‌آید که مصادیق متعدد و مقید داشته باشد به گونه‌ای که تمامی زیرمجموعهٔ آن باشد و این واژه با این که یوم به معنای قطع باشد سازگار است، ولی با معنای ظهور که امری اطلاقی است و تعدد نمی‌پذیرد هماهنگ نیست و در این معنا، واژهٔ «کلَّ» نمی‌تواند بر آن وارد شود.
هم‌چنین معنای ارایه شده مستند به هیچ شاهدی نیست. اما «هُوَ فِی شَأْنٍ» یعنی با هر ذره‌ای هست و خود را در آن نشان می‌دهد و نمایشگری پی در پی دارد؛ خواه عالی باشد یا دانی.
- رحمان / ۲۹.
- رحمان / ۲۹.
(۲۵۸)